ამოცანა თემაზე: "ერთნიშნა რიცხვის მიმატება"

სასწავლო რესურსი - წილადი

სწავლების მეთოდები და სწავლის სტრატეგიები

სწავლების მეთოდები და სწავლის სტრატეგიები

რა არის სწავლების მეთოდი და როგორ შევარჩიოთ იგი?

ცნება “მეთოდი” სხვადასხვა ვითარებაში სხვადასხვაგვარად აღიქმება, მაგრამ ნებისმიერ ვითარებაში გულისხმობს მიზნის მისაღწევ გზებს.

სწავლების მეთოდი არის მასწავლებლის მიზანმიმართული ქმედება მოსწავლეებში შესაბამისი კომპეტენციის განსავითარებლად.
სწავლების მეთოდის შერჩევისას მასწავლებელმა უნდა განსაზღვროს გაკვეთილის მიზანი და სავარაუდო შედეგი – რა უნდა იცოდეს და რისი გაკეთება შეძლოს.

სწორედ შედეგზეა დამოკიდებული როგორც კურსის შინაარსი, ასევე სწავლების მეთოდებიც.

მეთოდის შერჩევისას უნდა დავფიქრდეთ:

. დაგვეხმარება თუ არა ჩვენ მიერ შერჩეული მეთოდი დასახული შედეგის მიღწევაში;

. შეესაბამება თუ არა ჩვენ მიერ შერჩეული მეთოდი აქტივობას;

. შეესაბამება თუ არა ჩვენ მიერ შერჩეული მეთოდი მოსწავლეთა შესაძლებლობებსა და გამოცდილებას;

. ტექნიკურად შესაძლებელია თუ არა მისი განხორციელება (ხელმისაწვდომია თუ არა რესურსები; გვეყოფა თუ არა დრო’ შესაძლებელია თუ არა ამ რაოდენობის მოსწავლით მეთოდის ეფექტიანად განხორციელება).

ხშირად მასწავლებლებს უჭირთ აქტივობისა და მეთოდის ერთმანეთისგან გარჩევა. აქტივობას დაესმის კითხვა: რას ვაკეთებ? მაგალითად, მასწავლებელი კლასთან ერთად შეიმუშავებს ჯგუფური მუშაობის წესებს. ხოლო ის, რასაც დაესმის კითხვა: როგორ ვაკეთებ? (ე.ი. რა დიდაქტიკური ხერხით ვახორციელებ ამ აქტივობას?) – მეთოდია. მაგალითად, მასწავლებელი ჯგუფური მუშაობის წესებს შეიმუშავებს “აპოლო ტექნიკით” ან “გონებრივი იერიშით”.

სწავლის შედეგების ჩამოყალიბებისას მასწავლებელმა უნდა გაითვალისწინოს ერთი რამ: მოსწავლეს მხოლოდ კონკრეტული საკითხის შესახებ ცოდნის მიღებაში კი არ დაეხმაროს, არამედ გამოუმუშაოს მას ზოგადი/ტრანსფერული უნარებიც (მაგალითად, კომუნიკაციისა, პრეზენტაციისა, თანამშრომლობისა და სხვ.). სასურველი შედეგის მიღწევაში კი მას ადეკვატურად შერჩეული სწავლების მეთოდები დაეხმარება.

საგანმანათლებლო ლიტერატურაში სწავლების მეთოდების სხვადასხვა კლასიფიკაციას შეხვდებით. ერთ-ერთი კლასიფიკაციით, ისინი ორ ჯგუფად იყოფა: მეთოდები, რომლებიც ხელს უწყობს კონკრეტული მასალის ათვისებას და მეთოდები, რომლებიც ავითარებს ზოგად/ტრანსფერულ უნარებს, – თუმცა ეს დაყოფა პირობითია, რადგან მეთოდთა უმრავლესობა მოსწავლეებს საგნობრივთან ერთად ზოგადი კომპეტენციის განვითარებაშიც ეხმარება.

მრავალი სასწავლო მეთოდი (მაგალითად, პროექტმეთოდი, ჯიგსოუ, კვირის გეგმა, აპოლო ტექნიკა და სხვა) ისწრაფის, განუვითაროს მოსწავლეებს დამოუკიდებლად მოქმედების უნარი. მომდევნო წერილებში ჩვენ დაწვრილებით განვიხილავთ სასწავლო მეთოდებს, ვისაუბრებთ იმაზე, ადეკვატურად როგორ უნდა გამოიყენოს ესა თუ ის მეთოდი მასწავლებელმა, რა წინაპირობა უნდა გაითვალისწინოს მან თითოეული მათგანის გამოყენებისას, მოსწავლეებში რა კომპეტენციის განვითარებას უწყობს ესა თუ ის მეთოდი ხელს, რა არის თითოეული მათგანის ძლიერი და სუსტი მხარე. ამჯერად კი სწავლის სტრატეგიებზე საუბარს გავაგრძელებთ.

იმისთვის, რომ მოსწავლემ ეფექტიანად გამოიყენოს სწავლების მეთოდები, იგი სწავლის ეფექტურ სტრატეგიებს უნდა ფლობდეს.

რა არის სწავლის სტრატეგიები?

სწავლის სტრატეგია გულისხმობს შემეცნებითი პროცესების მიზანმიმართულ გამოყენებას სწავლის დროს. იგი აიოლებს ახალმიღებული ინფორმაციის აღქმას, გადამუშავებას და გონებაში შენახვას. სწავლის ეფექტური სტრატეგიები, როგორებიცაა, მაგალითად, ინფორმაციის ორგანიზება, დამუშავება, შეჯამება და დასკვნების გამოტანა, ჩანაწერების გაკეთება, საკუთარი სწავლის პროცესის მონიტორინგი, სამუშაოს განაწილება-დაგეგმვა და სხვა, მოსწავლეს მაღალ სააზროვნო უნარებს (ტრანსფერის უნარს, ანალიტიკურ, შემოქმედებით და კრიტიკულ აზროვნებას) უვითარებს, მაგრამ, სამწუხაროდ, მოსწავლეები უმეტესად სწავლის ისეთ პრიმიტიულ და ნაკლებეფექტურ სტრატეგიას იყენებენ, როგორიცაა მასალის გამეორება.

სწავლის რომელი სტრატეგიაა მნიშვნელოვანი?

1. სწავლის სტრატეგიებს შორის ერთ-ერთი ცენტრალური ადგილი უჭირავს კოგნიტურ სტრატეგიებს, რომელთა საშუალებითაც მოსწავლე ცოდნას მოიპოვებს, გადაამუშავებს, გააანალიზებს, კრიტიკულად შეაფასებს, გონებაში ჩაიბეჭდავს, საჭიროების შემთხვევაში გამოიხმობს და სხვადასხვა სიტუაციაში გამოიყენებს.

2. არანაკლებ მნიშვნელოვანია მეტაკოგნიტური სტრატეგიები. მეტაკოგნიცია არის აზროვნება საკუთარი აზროვნების შესახებ. მოსწავლეზე ორიენტირებული სასწავლო პროცესი გულისხმობს მოსწავლის აქტიურ ჩართვას საკუთარი სწავლის პროცესის დაგეგმვაში, მართვაში, მონიტორინგსა და შეფასებაში. მოსწავლის უნარი, გამოიტანოს დასკვნა იმის თაობაზე, რა და როგორ ისწავლა და დაგეგმოს საკუთარი თვითგანვითარება, მეტაკოგნიტური სტრატეგიაა. რაც უფრო მაღალია მოსწავლის მეტაკოგნიტური აზროვნება, მით უფრო ადეკვატურად იყენებს იგი სწავლის ეფექტიან სტრატეგიებს.

3. ეფექტიანი სწავლა მნიშვნელოვანწილად არის დამოკიდებული სწავლის ემოციურ-მოტივაციურ სტრატეგიებზეც, რომლებიც სწავლის პროცესს მუხტსა და ენერგიას აძლევს (Deci/Ryan 1993; Kuhl 1987) და მოსწავლეს შესასწავლი საკითხისადმი დადებით განწყობას უქმნის.

4. ეფექტიანი სწავლა სოციალური ინტერაქციის გზით მიიღწევა. შესაბამისად, სასწავლო გარემოში ცოდნის კონსტრუირების საუკეთესო საშუალებაა თანამშრომლობითი სწავლების გამოყენება, მაგალითად, ჯგუფური მუშაობა, დისკუსიები, ურთიერთსწავლება და სხვ.

5. რესურსების მოხმარება – რესურსებზე დაფუძნებულ სტრატეგიებს მიეკუთვნება სამუშაო კუთხე, მულტიმედიური, ქსელური სასწავლო საშუალებები, მაგალითად, ბიბლიოთეკები, ინტერნეტი და სხვ. მნიშვნელოვან რესურსს წარმოადგენს სასწავლო დროც, რომლის სწორად გამოყენება ეფექტიანი სწავლის ერთ-ერთი აუცილებელი პირობაა.

ძნელი სათქმელია, ჩამოთვლილ სტრატეგიათაგან (კოგნიტური, მეტაკოგნიტური, ემოციურ-მოტივაციური, სოციალური, რესურსებზე დაფუძნებული) რომელია ყველაზე მნიშვნელოვანი ეფექტიანი სწავლისთვის, რადგან მათ მეტწილად კომპლექსურად იყენებენ (Weinert 1997). შესაძლოა, სწავლის პროცესში შეინიშნებოდეს სწავლის რომელიმე სტრატეგიის დეფიციტი, მაგრამ მისი კომპენსირება მოხერხდება, თუ სხვა სტრატეგიები მაღალ დონეზე იქნება განვითარებული. თუმცა არსებობს ისეთი რთული და კომპლექსური დავალებები, რომელთა შესასრულებლად სწავლის ყველა სტრატეგიის ცოდნა და გამოყენებაა აუცილებელი და საკმარისია, ერთ-ერთი მათგანი გამოაკლდეს, რომ მარცხი გარდაუვალია.

დასკვნის სახით შეიძლება ითქვას, რომ სწავლების მეთოდები და სწავლის სტრატეგიები ერთი მედლის ორი მხარეა. სწავლების მეთოდების ეფექტიანი გამოყენების წინაპირობა სწავლის ეფექტიანი სტრატეგიების დაუფლებაა.

 ჩვენ და  მათემატიკა

     მათემატიკის უკეთ გასაცნობად საჭიროა სწორი მიდგომა, ასაკის შესაბამისად მივაწოდოთ ბავშვებს ის ინფორმაცია, რაც მათ უფრო დააინტერესებს და ინტერესს გაუჩენს ახლის ძიებისა. მათემატიკა ბევრს ეჯავრება და მთავარი პრობლემა სჩანს კითხვიდან: - რაში გამოგვადგება მათემატიკა?
მათემატიკა ყველგანაა. ადამიანი ცხოვრების პირველივე წლიდან მოხუცებულობამდე მუდმივ კონტაქტშია ციფრებთან. ჩვეულებრივ, გვახსენდება რა რიცხვია დღეს, რომელ საათზე უნდა წავიდეთ სასწავლებელში ან სამსახურში, ან როდის აჩვენებენ საყვარელ სატელევიზიო გადაცემას, რა ღირს სასურველი ნივთი, როდის აქვს მეგობარს დაბადების დღე და ა.შ . ერთი სიტყვით, თითოეულ ჩვენგანს ყოველდღიურად გვიწევს მათემატიკასთან შეხება.
    როგორ უნდა გვასწავლონ მათემატიკა, თუკი ის ასე გვჭირდება?
უფრო საინტერესოდ. ყოველი ახალი თემა უნდა იყოს ცხოვრებისეული ფაქტებით გამყარებული, მაგალითები მარტივი, შემდეგ კი უფრო რთულები. თუ ამოხსნები კარგი რიცხვებია და არა ცუდი რიცხვები (როგორც მოსწავლეები უწოდებენ) უფრო საინტერესო ხდება ამოცანების ამოხსნა. ტესტები არაა მისაღები ფორმა, უფრო სააზროვნო და ღია კითხვები. სახელმძღვანელო მათემატიკაში შედგენილი უნდა იყოს, ინტერესის გაღვივებისათვის და არა უბრალოდ ამოცანებისა და თეორიის ერთობლიობა, სწორად შედგენილი წიგნი კი მათემატიკური აზროვნების მშენებლობაში საუკეთესო საწინდარია.
    მათემატიკა მართლაც მეცნიერების დედოფალია, როგორც მას კარლ ფრიდრიხ გაუსმა უწოდა. ის ყოველ წამსსა და წუთს გვესაჭიროება. მათემატიკა არის ნებისმიერი ადამიანის თანამგზავრი ცხოვრებაში. ძალიან მიყვარს ეს საგანი, ალბათ სკოლამაც გამოიწვია, ის ხომ დიდ როლს თამაშობს ჩვენს პირველ ნაბიჯებში, განსაკუთრებით მასწავლებელი. 

გაკვეთილის გეგმა

საგანი:   მათემატიკა

სწავლების საფეხური/კლასი:  დაწყებითი / IV²

მოსწავლეთა რაოდენობა:  16.         სსმ:  კლასში არ არის.

გაკვეთილის თემა:   ცილინდრი, კონუსი, ბირთვი -- მათემატიკა.

                                                     პატარა ქანდაკებები  -- ხელოვნება                             

გაკვეთილის მიზანი: 

მათემატიკა - მოსწავლე გაეცნობა და შექმნის ცილინდრს, კონუსს, ბირთვს სურათების და მოდელების გამოყენებით.

ხელოვნება - მოსწავლე შექმნის სახალისო სუვენირებს სივრცული ფიგურების გამოყენებით.

N	აქტივობის აღწერა	გამოყენებული მეთოდი/მეთოდები	კლასის ორგანიზების ფორმა/ფორმები	სასწავლო რესურსები	დრო (წთ)
1	ბავშვებს გავაცნობ გაკვეთილის თემას, სასწავლო მიზანს, მისაღწევ შედეგს, შეფასების კრიტერიუმებს და ვამუშავებ შესასვლელ ბილეთებზე. მიზანი: მოსწავლეები გაიმეორებენ, ამოიცნობენ სივრცულ გეომეტრიულ ფიგურებს.      შესასვლელი ბილეთები შედგება სამი საკითხისგან. მუშაობისთვის მოსწავლეებს მივცემ მკაფიო ინსტრუქციას და დროს. იმის შემდეგ, რაც ბავშვები დაასრულებენ მუშაობას, შევამოწმებ პასუხების სისწორეს. მოსწავლეები შეადარებენ საკუთარ პასუხებს წინასწარ გამზადებულ სწორ პასუხს.	შესასვლელ ბილეთებზე მუშაობა.	ინდივიდუალური	შესასვლელი ბილეთები, თაბახის ფურცელი, პასუხების ფურცელი,	10
2	სახელმძღვანელოს გამოყენებით მუშაობა.                     აქტივობის მიზანი:   გაეცნობიან სივრცულ ფიგურებს: ცილინდრს, კონუსს, ბირთვს სახელმძღვანელოს გამოყენებით.             ბავშვები წაიკითხავენ სახელმძღვანელოში წარმოდგენილ ტექსტს და გაეცნობიან ახალ სივრცულ ფიგურებს: ცილინდრს, კონუსს, ბირთვს, რის შემდეგაც ვიმუშავებთ კითხვა-პასუხის რეჟიმში. 1.დაასახელეთ რამდენიმე საგანი, რომელსაც აქვს ცილინდრის, კონუსის ან ბირთვის ფორმა.                                   2. დაასახელეთ ცილინდრის, კონუსის და ბირთვის ელემენტები.                 3.რით განასხვავებთ ზემოთ ჩამოთვლილ სივრცულ ფიგურებს ადრე ნასწავლი სივრცული ფიგურებისგან პრიზმებისა და პირამიდებისგან?	ტექსტზე მუშაობა, წაკითხვა და გააზრება	მთელ კლასთან	სახელმძღვანელო. სივრცული ფიგურების მოდელები.	10
3	ცილინდრის, კონუსის, ბირთვის  შექმნა ფერადი ქაღალდების გამოყენებით.   მიზანი: მოსწავლეები შექმნიან სახალისო სივრცულ ფიგურებს ფერადი მუყაოს გამოყენებით.    გავანაწილებ  მოსწავლეებს ჯგუფებში. თითოეულ ჯგუფს მივცემ დავალებას, მასალას, დროს  და მკაფიო ინსტრუქციას.    მივცემ შესაძლებლობას გაიხსენონ ჯგუფური მუშაობის წესები: 1.      ყურადღებით წავიკითხოთ და კარგად გავიაზროთ ამოცანის პირობა. 2.      ვიმუშაოთ უხმაუროდ ისე, რომ ჯგუფებმა ერთმანეთს ხელი არ შეუშალოთ . 3.      ვიმუშაოთ ყველამ ერთი მიზნის მისაღწევად. 4.      მოუსმინოთ ერთმანეთს და გავითვალისწინოთ ერთმანეთის აზრი. 5.      დავიცვათ დროის ლიმიტი. ჯგუფებს მივცემ მენიუს: 1.     წაიკითხავს პირობას. 2.      ამოარჩევს მასალას სივრცული ფიგურის შესაქმნელად. 3.      შექმნის სივრცულ ფიგურას 4.      გააკეთებს პრეზენტაციას. ჯგუფების ლიდერები გააკეთებენ პრეზენტაციას, გასცემენ პასუხს მასწავლებლის კითხვებს.  მთელი გაკვეთილის განმავლობაში მონიტორინგის რვეულში, წინასწარ გამზადებულ ცხრილებში შევაგროვებ ინფორმაციას მოსწავლეთა წარმატებების,  მზაობის და ხარვეზების შესახებ, რომელიც დამეხმარება მოსწავლეთა შეფასებისას. მოსწავლეებს შევაფასებ ყოველი აქტივობის შემდეგ.	სივრცული ფიგურის მოდელების შექმნაზე მუშაობა.	ჯგუფური მუშაობა	ფერადი ქაღალდები, მაკრატელი, წებო, ფლომასტერი.	15
4	გასასვლელ ბილეთებზე მუშაობა. მიზანი: ნასწავლი მასალის შემოწმება. გასასვლელ ბილეთებში წარმოდგენილი იქნება  საკითხები ცილინდრის, კონუსის და ბირთვის გარშემო. მივცემ ბავშვებს დროს და ინსტრუციას. დროის ამოწურვის შემდეგ შევამოწმებ პასუხების სისწორეს.	გასასვლელ ბილეთებზე მუშაობა.	ინდივიდუალური მუშაობა.	თაბახის ფურცელი, ფორმატი, გასასვლელი ბილეთი,	5
5	შევაფასებ მოსწავლეებს  წინასწარ გამზადებული განმავითარებელი შეფასების კრიტერიუმების მიხედვით, მივცემ რეკომენდაციებს,  შევაფასებ გაკვეთილს, ხაზს გაუსვავთ წარმატებებს და ხარვეზებს.  ბავშვები შეავსებენ თვითშეფასების კითხვარს. მივცემ კლასს საშინაო დავალებას სახელმძღვანელოდან.				5

გაკვეთილის ბოლოს მისაღწევი შედეგი:

 მათ. IV.9 ქმნის ბრტყელი და სივრცული ფიგურების გრაფიკულ გამოსახულებებს    და მოდელებს.

შედეგი თვალსაჩინოა, თუ მოსწავლე:

·         ნიმუშის მიხედვით ქმნის მითითებული სივრცული ფიგურის მოდელს ან კარკასს სხვადასხვა მასალის გამოყენებით.

ს.გ.IV.6  მოსწავლეს შეუძლია ითანამშრომლოს სხვებთან, როგორც საკუთარი, ისე საერთო მიზნის მისაღწევად.

შედეგი თვალსაჩინოა, თუ მოსწავლე:

·         ჩართულია ერთობლივი მხატვრული ნამუშევრის შექმნის პროცესში.

 

                                                                       შეფასების რუბრიკა:

კრიტერიუმები	ვერ შეძლო	ნაწილობრივ შეძლო	სრულყოფილად შეძლო
ამოიცნობს სივრცულ გეომეტრულ ფიგურებს: ცილინდრს, კონუსს, ბირთვს.
აღწერს ცილინდრს, კონუსს, ბირთვს.
ქმნის სივრცული ფიგურების: ცილინდრის, კონუსის, ბირთვის მოდელებს.

გამონათქვამები მათემატიკაზე

არითმეტიკა მათემატიკის დედოფალია, მათემატიკა კი – ყველა მეცნიერების.
                                                                                                                   კარლ.გაუსი 

 მათემატიკა არის ანბანი, რომლის შემწეობითაც ღმერთმა აღწერა სამყარო
                                                                                                         ოვალისი

 
მათემატიკას თუნდაც იმიტომ უნდა შესწავლა, რომ მას ჭკუა წესრიგში მოჰყავს.
                                                                                                               მიხეილ ლომონოსოვი



ბუნება მხოლოდ მათემატიკის ენაზე გვესაუბრება.
                                                                                                              გალილეი გალილეო 

თუ გსურთ მონაწილეობა მიიღოთ დიდ ცხოვრებაში აუცილებლად უნდა დაეუფლოთ მათემატიკას!...
                                                                                                         მიხეილ კალინინი



მათემატიკა გონების მუსიკაა.
                                                                                                       უცნობი ავტორი


 მათემატიკა არის რიცხვების გრამატიკა.
                                                                                                         ჰანს  ლობერგერი


მათემატიკა უფრო მეტად ხელოვნების დარგია.
                                                                                                    სეკი ტაკაკაძუ


მათემატიკა არის უსასრულობის ერთიანი სიმფონია.
                                                                                                            დავიდ   ჰილბერტი

მათემატიკა არის ის, რისი მეშვეობითაც ადამიანი მართავს ბუნებასა და თავის თავს.
                                                                                                           ანდრეი  კოლმოგოროვი

მათემატიკა შეიძლება განისაზღვროს როგორც მეცნიერება, სადაც არავინ იცის რაზე საუბრობენ და არც ის, მათი ნათქვამი ჭეშმარიტია თუ არა.
                                                                                                          ბერტრან რასელი


~
მათემატიკა არის ბუნების საიდუმლოებებში შეღწევის უმთავრესი იარაღი